RUMAH TRADISIONAL TERENGGANU

RUMAH HAJI SU, LOSONG, TERENGGANU

Haji Su merupakan jutawan Melayu Terengganu yang tersohor pada zaman dahulu. Nama penuh Haji Su ialah Su Mohammed Salleh Mohammed. Beliau yang lebih mesra dengan panggilan Haji Su di kalangan masyarakat tempatan, cukup terkenal di Terengganu pada era 1800-an. Ketokohan Haji Su terserlah hinggakan namanya terpahat pada nama Kampung Losong Haji Su, Kuala Terengganu.

            Allahyarham Haji Su Mohammed Salleh bin Haji Mohammed atau lebih dikenali dengan nama Haji Su merupakan seorang saudagar kaya yang telah mewarisi banyak harta pusaka tinggalan ayahandanya, Haji Mohammed bin Abdul Rahman atau lebih tersohor dengan gelaran Haji Mohammed Kaya.

            Haji Su juga terkenal sebagai seorang yang amat mahir dalam bidang pentadbiran dan juga bidang perniagaan. Beliau telah meneruskan usaha yang telah dilakukan oleh ayahandanya dalam bidang perniagaan. Dalam menjalankan urusan perniagaan, beliau juga sering berulang alik dari Terengganu menuju ke Thailand (Siam), Singapura dan juga Indonesia. Selain menjalankan aktiviti perdagangan entrepot, beliau juga memiliki syarikat perkapalan dan memiliki beberapa buah kapal untuk urusan pengangkutan penumpang dan juga kapal untuk urusan pengangkutan barang dagangan. Salah sebuah kapal beliau yang sering berulang alik dari Terengganu ke Singapura ialah MV Menganti Baru.

            Selain daripada terlibat dalam industri perkapalan, Haji Su juga mengusahakan aktiviti perlombongan bijih timah di beberapa kawasan di negeri Terengganu. Selain itu, beliau juga ada membuka tanah pertanian secara komersial terutama dalam aktiviti penanaman padi. Dalam aktiviti kesenian, Haji Su dikatakan amat meminati kesenian Dikir Rebana Pahang yang dibawa dari Pahang melalui daerah Kemaman oleh para ulamak yang tinggal di Terengganu. Oleh kerana memiliki kemahiran yang amat luar biasa dalam mengalunkan lagu-lagu dikir ini, beliau telah diberi kepercayaan untuk memimpin kumpulan Dikir Pahang ini. Kumpulan dikir beliau sentiasa mendapat jemputan untuk mengadakan persembahan di segenap pelusuk negeri Terengganu. Beliau juga amat berminat dalam aktiviti seni mempertahankan diri iaitu seni silat. Beliau sering menggunakan kawasan halaman rumahnya yang luas untuk mengajar anak-anak muda tentang taktik serta teknik seni silat Melayu yang masyhur pada ketika itu.

            Haji Su juga banyak melibatkan diri dalam bidang kebajikan terutama dalam menyediakan prasarana seperti kemudahan jalanraya bagi memudahkan pergerakan penduduk terutamanya di sekitar Kampung Losong. Beliau juga banyak menghulurkan sumbangan terutama dalam bentuk kewangan kepada golongan miskin dan daif bagi meneruskan kelangsungan hidup. Sehubungan itu, sebagai mengenang jasanya yang amat besar itu, maka satu kesepakatan telah dibuat untuk mengabadikan namanya pada salah sebuah kampung di Losong, iaitu Kampung Losong Haji Su. Nama ini kekal hingga ke hari ini.

            Melalui perkongsian hidup dengan dua orang isteri, Haji Su telah dikurniakan sepuluh orang cahaya mata. Haji Su meninggal dunia pada Januari 1951 dan jasadnya disemadikan di tanah perkuburan Masjid Hiliran atau dikenali juga dengan nama Masjid Haji Mohamed Kaya.

Rajah 1.5 Salasilah Keluarga Haji Su

Rumah agam berkayu cengal ini pernah didiami semua anak Haji Su sehinggalah anak bongsunya meninggal dunia pada tahun 2008 dan rumah itu tidak berpenghuni serta terbiar begitu sahaja. Keseluruhannya, rumah ini diperbuat daripada kayu cengal dan mempunyai 70 tingkap serta 12 pintu besar yang diukir indah oleh adiguru ukir tempatan. Keseleruhan rumah dihias indah dengan seni ukir menarik dengan pelbagai motif yang sesuai dengan kehidupan istana pada zaman silam.

Rumah agam ini yang beralamat Lot 7181, 21000 Kuala Terengganu telah berusia 162 tahun dan berdiri di atas tapak tanah seluas 0.4851 hektar. Berdasarkan beberapa catatan dan riwayat sohih, rumah agam ini mula dibina pada tahun 1840 dan siap pada tahun 1850 oleh sekumpulan tukang Melayu yang sangat hebat sehinggakan tiang di dalam rumah itu tidak kelihatan. Tiang-tiang rumah dikatakan disembunyikan di sebalik dinding.

Binaan rumah ini yang bercirikan rekaan rumah Limas Potong Belanda dan Bujang Berpeleh Kembar Tiga menjadi ciri utama rekaan rumah Melayu negeri ini. Terdapat juga penerapan seni bina dari negara luar kerana Haji Su merupakan seorang pedagang yang belayar di seluruh Asia serta memperoleh ilham untuk diterapkan dalam seni bina kedimannya. Sebagai contoh, ukiran di dinding bahagian atas rumah ini menyamai ukiran istana dan kota lama di Jaipur, India.

Rumah kepunyaan Allahyarham Su Mohammed Salleh Mohammed yang dibina pada 1850 bercirikan reka bentuk rumah Limas Belanda dan rumah Bujang Berpeleh Kembar Tiga  yang berkait rapat dengan identiti negeri Terengganu. Dua buah rumah yang ditinggalkan ini merupakan rumah pasang siap dan dipercayai mampu dibina oleh hanya seorang tukang kayu dengan mengambil kira kesesuaian alam persekitaran dan kehidupan masyarakat Melayu serta agama Islam. Rumah warisan ‘Haji Su’ bercirikan keunikan seni bina dan ketukangan masyarakat Melayu tradisional negeri dan dipulihara oleh kerajaan negeri. Pemuliharaan rumah ini dilakukan bagi mengekalkan ilmu tentang seni bina Melayu, yang melambangkan intipati kemajuan teknologi, ketinggian nilai seni serta acuan corak budaya.

"Apa yang pernah menjadi lambang kebanggaan dalam kehidupan silam bangsa dan kini hampir lenyap perlu terus dipertahankan untuk diwarisi,”

(Mohd Yusof Abdullah, 2016).

Berikut merupakan antara gambar rumah tradisional Haji Su yang diambil sendiri oleh saya semasa menjalankan penyelidikan : 

*Kebanyakan maklumat diperoleh daripada artikel yang terdapat di dalam rumah ini, akhbar online serta kajian lepas.

*Penulisan ini adalah hasil kajian literatur disertasi yang dijalankan oleh saya.